हिंदु धर्म संस्कृतीनुसार मार्गशिष मास हा अतिपवित्र मानला जातो.कारण या महिन्यात गुरुवारी देवीचे घट बसवले जातात तर मार्तंड भक्त म्हणजेच शंकर भक्तांसाठि चंपाषष्ठि मुळे आनंदत्सोव असतो. अन् सर्वात मोठा आनंदत्सोव हा श्री दत्त सांप्रदायासाठि साजरा केला जातो.कारण या महिन्यात मार्गशीष पौर्णिमेला श्री दत्त जयंती साजरी केली जाते. त्यामुळे हा मास भक्तांसाठि फार आनंदात जातो.
कृते जनार्दनोः त्रेतायाम रघुनंदनः
द्वापारे रामकृष्णः च कलौ श्रीपादश्रीवल्लभः
कृतायुगात अधर्मावर जनार्दनांनी ,त्रेताय युगात श्री रामांनी तर द्वापारयुगात श्री रामकृष्णांनी धर्मावर विजय मिळवला.त्याच प्रमाणे कलियुगात श्री विष्णुंनी श्रीपादश्रीवल्लभ रुपात अवतार घेतला. मार्गशीष पौर्णिमेला श्री दत्तांनी ब्रम्हदेवांचे मानसपुत्र अत्रिऋषींच्या कुळी जन्म घेतला.म्हणुन दत्तात्रेय असे नाम पडले. कपिलमुनींच्या बहिणीच्या दारी ज्या अत्री ऋषींच्या धर्मपत्नी अश्या पतिव्रता अनुसयाच्या घरी तीन साधु पाहुणे म्हणुन आले. हे तीन साधु दुसरे तिसरे कोणी नसुन अनुसयाची परिक्षा घेयाला आलेले साक्षात त्रीदेव ब्रम्हा-विष्णु- महेश होते. आलेल्या अतिथींचा पाहुणचार करणे हे स्त्रीधर्माचे मुख्य कर्तव्य. आलेल्या तीन साधुपुरुषांनी भुक लागले आहे परंतु आम्हाला नग्न(न- अग्न) असे जेवण हवे. अनुसया स्वयंपाक गृहात जाऊन अत्री ऋषींचे मनोमन स्मरण करते. 'असेल माझ्या पतीचे तपफळ, काय करेल मन्मथखळ' असे बोलुन विवस्त्र अन्न घेऊन बाहेर येते. बाहेर आल्यावर त्या तीन साधुपुरुषांना पाहुन ती चकित होते.कारण त्या तिन्हि अतिथींची लहान बालके झालेली असतात. त्यांना स्तनपान(न- अग्न म्हणजेच ज्याला अग्नीचा स्पर्श नाहि असे जेवण) करताना अत्रि ऋषी घरी येताच चकित होतात.झालेला सर्व प्रकार समजताच; लहान बालकांचे रुपांतर ब्रम्हा- विष्णु- महेश या देवांमध्ये होते. तेव्हा अत्रि ऋषी अनुसयाला हवा तो वर मागण्यास सांगतात.तेव्हा अनुसया या तिन बालकांना आपल्या घरी माझे पुत्र म्हणुन राहण्यास सांगते.यावर तिन बालके अनुसयाची पुत्र म्हणुन अत्रिऋषी आणि अनुसयाच्या कुटित राहतात.ब्रम्ह देवांचे नाव चंद्र, विष्णुंचे नाव दत्त तर इश्वराचे म्हणजेच शकरांचे नाव दुर्वास ठेवण्यात येते. चंद्र आणि दुर्वास आपण आपल्या अवतार कर्तव्यासाठि आपल्या लोकात जातो अन् तुमच्या पदरी श्री दत्त अवतार स्वरुपात राहतील असे सांगुन परतात.अश्या प्रकारे श्री दत्तांचा जन्म अनुसया व अत्री ऋषींच्या दारी झाला.
गुरुब्रम्हा गुरुर्विष्णुः
गुरुर्देवो महेश्वरः
गुरुः साक्षात परब्रम्हा
तस्मै श्री गुरुवे नमः
श्री दत्तांचा अवतार केवळ विष्णुमय नव्हता तर श्री ब्रम्हा-विष्णु-महेश यांचा अलौकिक मिलन होता.त्यामुळे त्यांना परब्रम्हा स्वरुप म्हंटले जाते.
श्री दत्तांचे कार्य हे कलियुगात मुल्यवान ठरते. श्री दत्तांनी आपल्या अवतार कार्यात कधीच उच्च- नीच भेदभाव केला नाहि.शुद्राच्या दारी हि त्यांनी भरभराट आणली तर राजाला हि शिष्य म्हणुन स्विकारले.तसेच असुर व ब्रम्हराक्षसावर सुद्धा त्यांनी आपली कृपाशक्ति दाखवली. मानवजातीच्या प्रत्येक स्तरात त्यांनी संसार-प्रपंच- परमार्थाची शिकवण दिली.काम,क्रोध,मद,मत्सर,संशय,
श्री दत्त अवतार हे काहि साधे पुरुष नव्हते तर साक्षात विष्णुअवतार होता.ज्यांनी ज्यांनी श्री दत्तांची उपासना मनापासुन केली त्यांच्यावर श्री दत्तांची कृपादृष्टि कायम राहिली. दत्त, अवधुत, गुरुदेव आणि श्रीपाद अशी त्यांची अनेक नामे.तर श्रीपाद श्रीवल्लभ, श्री नृसिंह सरस्वती व स्वामी समर्थ अशी त्यांची रुपे. क्षेत्र गाणगापुरी श्री दत्त निवासस्थानी होते.औदुंबर वृक्षाखाली त्यांनी निवास केला. सृष्टिच्या चराचरातील प्राण्यांवर त्यांची माया होती. श्री दत्तांच्या उपलब्ध असलेल्या प्रतिमेत त्यांच्या जवळ कुत्रा,साप,मोर,कोकिळ, गाय असे अनेक प्राणी तर योगमुद्रेत बसलेले श्री दत्त दिसतात. त्यांच्या मुख्य पादुका या बेळगावला आहेत. त्यांच्यावर श्री गुरुचरित्र, दत्तप्रबोध, दत्तमहात्म्य,गुरुलीलामृत,नवनाथ भक्तिसार,दक्षिणमुर्ती संहिता आणि दत्तसंहिता असे ग्रंथ उपलब्ध आहेत.
श्री दत्तांनी समाधी न घेता आपल्या अवतारात ते लुप्त झाले.आज हि कलियुगात त्यांची मनापासुन भक्ति,उपासना केली कि त्यांचा साक्षात्कार हा त्यांच्या भक्तांना होतो.श्रीपाद श्री वल्लभ नामाचा जप केल्यास त्यांची कृपादृष्टि आपल्यावर होते.श्री दत्त अवतार अजुन हि सृष्टिच्या चराचरात आढळतो.हि अंधश्रद्धा नव्हे तर आपण जसे देवाला भजु तसा तो पावतो.हि श्रद्धा आहे. श्री दत्त सांप्रदायात श्री दत्त जयंती हा उत्सव मोठ्या भक्तिभावे साजरा केला जातो. हिंदुस्थानावर होऊन गेलेल्या साधुसंतांमध्ये श्री दत्तांचा अंश होता असे मानले जाते.श्री दत्त अवतार हि काहि साधीसुधी गोष्ट नाहि तर त्यांचे चरित्र वाचल्यास अंगाला घाम फुटतो, कंप फुटतो. पण जेव्हा आपण त्यांच्या भक्तिच्या अधिन जातो तेव्हा आपले मन फुलांच्या कळीप्रमाणे फुलुन जाते.
- नेहा जाधव.
- संदर्भ:- सरस्वती गंगाधर लिखित श्री गुरुचरित्र
_/\_
ReplyDeleteअभिनंदन आणि आभार
जय जय श्री गुरुदेव दत्त
ReplyDeleteआपल्या या राष्ट्र धर्म हितकारक उपक्रमास अनंत अनंत शुभेच्छ्या.