संभाजी महाराजांचे बलिदान हे निश्चित हिंदू धर्मासाठी आणि या देशासाठीच होते. त्यावेळी शंभूराजे देशातील एकमेव हिंदू छत्रपती सिंहासिनाधीश्वर महाराज होते "जसा राजा तशी प्रजा" या न्यायने जर या राजाने मुसलमान धर्म स्विकारला असता तर या देशातील हिंदू प्रजेने भयापोटी, भीतीपोटी मुसलमान धर्म स्विकारला असता, तर सर्व धर्मच नाहीसा झाला असता. पण त्यांच्या अभूतपुर्व बलिदानामुळे हिंदू धर्म आणि हिंदूस्थान टिकला. संभाजी महाराजांचे बलिदान झाले, पण त्यांचे बलिदान एका क्षणात, एका निमिषात, एका घटनेत झाले नव्हते तर पकडल्या गेल्या दिवसापासुन, फाल्गून अमावस्याला बलिदान झालेल्या दिवसापर्यंत ते रोजच मरणांतिक यातना भोगत होते. म्हणूनच श्री शिवप्रतिष्ठान हिंदूस्थान दरवर्षी संपूर्ण फाल्गून महिना ।। धर्मवीर संभाजी महाराज बलिदान मास ।। दुःखाचा, शोकाचा म्हणून पाळतो. महाराष्ट्रातील असंख्य गावोगावी, शहरात, तालुक्यात त्यांच्या जीवनचरित्रावर आधारित श्लोक म्हणून संपुर्ण महिनाभर श्रद्धांजली अर्पण केली जाते.
फाल्गुन शुद्ध प्रतिपदेपासून फाल्गुन अमावस्येपर्यंत रोजच, सामाजिक व कौटुंबिक स्तरावर संपूर्ण महिनाभर धर्मवीर बलिदान मास पाळणे.
या संपूर्ण काळात; एकवेळचे जेवण करणे, मिष्टान्न न खाणे, चहा, पान-तंबाखू सेवन, टीव्ही अथवा चित्रपट पाहणे, पायात पादत्राणे घालणे हे सर्व किंवा यामधील एक गोष्ट सोडणे. हा सुतकाचा महिना असल्याने आनंदाच्या, उत्सवाच्या कार्यक्रमाचे आयोजन न करणे. रोज चौकात धर्मवीर छत्रपती श्रीसंभाजी महाराज यांची प्रतिमा लावून, त्यास रोज पुष्प अर्पण करून, त्यासमोर प्रेरणामंत्र, ध्येय मंत्र आदी म्हणून, श्री संभाजीसूर्यहृदय म्हणून रोज श्रद्धांजली वहावी. धर्मवीर छत्रपती श्री संभाजी महाराजांच्या पुण्यतिथी निमित्त त्यांच्या न निघालेल्या अंत्ययात्रेचे स्मरण म्हणून निघणाऱ्या मूकपदयात्रेत सहभागी होऊन व संपूर्ण दिवस उपवास ठेवून, सर्वानी धर्मवीर छत्रपती श्री संभाजी महाराजांना श्रद्धांजली वहावी. मूकपदयात्रेनंतर धर्मवीर छत्रपती श्री संभाजी महाराज यांना मंत्राग्नी मिळालेला नाही, त्यामुळे प्रतिकात्मक चिता पेटवून त्या चितेच्या साक्षीने पुढील प्रतिज्ञा घ्यावी.
- बरं हा बलिदान मास उपक्रम केवळ श्री शिवप्रतिष्ठान हिंदुस्थानच्या धारकार्यासाठीच आहे का ओ?
तर नाही, हा उपक्रम ज्या कोणास वाटते कि धर्मवीर छत्रपती श्री संभाजी महाराज यांनी जे बलिदान केले ते माझ्यासाठी, माझ्या कुटुंबासाठी, माझ्या धर्मासाठी, माझ्या राष्ट्रासाठी केलेले आहे, आणि त्याचे स्मरण म्हणून, ते सुतक मी महिनाभर पाळेन, हि भावना ज्या ज्या हिंदूंच्या मनात आहे, त्यासर्वांसाठीच हा पायंडा आहे... हे लक्षात घेऊन सर्वच हिंदू बांधवांनी, आपापल्या भागात चारचौघे एकत्र करून गल्लीगल्लीत बलिदान मासानिमित्त धर्मवीर श्री संभाजी महाराज यांना श्रद्धांजली वाहावी ....
- धर्मवीर बलिदान मास समाप्ती ,मुकपदयात्रा तथा प्रतीकात्मक चितेचे दहन....!
फाल्गुन वद्य अमावास्या हा आपण महिनाभर मोठ्या श्रद्धेने पाळलेल्या धर्मवीर बलिदान मासाचा शेवटचा दिवस
ठरल्या प्रमाणे आपण शेवटच्या दिवशी धर्मवीर छत्रपती श्रीसंभाजी महाराज यांची न निघालेली अंतयात्रा काढतो.
वढू बुद्रुक मधून धर्मवीर छत्रपती श्री संभाजी महाराज यांच्या समाधीपासून आपण प्रतिवर्षी ज्वाला आणतो व जिल्ह्याच्या ठिकाणी एखाद्या मुख्य चौकात ठेवतो. तिथून ती ज्वाला तालुक्यातील सर्व गावात युवक नेतात व शेवटच्या दिवशी त्याच ज्वालेला धर्मवीर छत्रपती श्री संभाजी महाराज यांचे प्रतिक समजून त्याची अंतयात्रा काढतात व गावातील मुख्य चौकात प्रतीकात्मक चिता रचून त्या ज्वालेने ती चिता पेटवली जाते व मंत्राग्नी दिला जातो.
१) मूकपदयात्रा म्हणजे काय असते ?
- ज्या दिवशी मूक पदयात्रा असेल त्या दिवशी कडकडीत उपवास करावा तेव्हा आपल्याला या कार्यक्रमाची तीव्रता व गांभीर्य समजेल. धर्मवीर छत्रपती श्रीसंभाजी महाराज याना औरंग्याने क्रूरपणे हाल हाल करून प्रतिदिवस एक एक अवयव तोडत एक महिनाभर छळ करत मारून टाकले, त्यांचे तुकडे वढू बुद्रुक च्या वाळवंटात कोळ्यां कुत्र्यासारखे फेकून दिले.
हिंदवी स्वराज्याच्या दुसऱ्या छत्रपतीची हि अवस्था केली तरी आजवर कोणाला काहीच वाटले नाही.
म्हणून धर्मवीर छत्रपती श्रीसंभाजी महाराज यांच्या या धगधगत्या बलिदानाचे स्मरण राहावे व त्यांच्या हत्येचा सूड घ्यायला समस्त हिंदू समाज मनाने तयार व्हावा यासाठी धर्मवीर बलिदान मास आपण पाळतो.
शेवटच्या दिवशी वढूबुद्रुकहून आणलेल्या ज्वालेची आपण ती ज्वाला म्हणजे संभाजी महाराज आहेत असे स्मरून तिची अंतयात्रा काढतो जी ३५० वर्षापूर्वी निघाली नव्हती. या अंतयात्रेत सामील होणारा तमाम हिंदू समाज न बोलता मूकपणे यात सामील होतो, या सर्व कार्यक्रमास आपण मूक पदयात्रा म्हणतो.
२) अंतयात्रा कुठून सुरु करावी व कुठे समाप्त करावी ?
- गावातील शिवाजी महाराज यांची मूर्ती असेल तर तिथून नसेल तर गावातील मुख्य चौकातून सुरु करून गावातील सर्व गल्ली बोळ, प्रमुख रस्ते जिथून मागे न वळावे लागेल अश्या प्रकारे संपूर्ण गाव / प्रभाग / शहर यातून मूकपद यात्रा काढावी व जिथून सुरु केली तिथेच समाप्त करावी.
३) प्रतीकात्मक चिता म्हणजे काय ?
- प्रतीकात्मक चिता म्हणजे प्रत्यक्ष देहरूपी संभाजी महाराजांना आपण अग्नी देत नसून त्यांची सामाधीस्थाळापासून आणलेली ज्वाला आपण पेटवत आहे. त्याचप्रमाणे त्या चितेवर संभाजी महाराज सुप्त पाने आहेत अशी पवित्र भावना आमच्या सर्वांची असते. प्रतीकात्मक चिता म्हणजे प्रतिक म्हणून रचलेली. या चितेत चंदनाचे लाकूड, गाईच्या गोवर्या व इतर पवित्र लाकडे रचून एक छोटीशी चिता रचावी.
४) चितेला मंत्राग्नी दिल्यानंतर काय करावे ?
- ज्या दिवशी मूक पदयात्रा असेल त्या दिवशी कडकडीत उपवास करावा तेव्हा आपल्याला या कार्यक्रमाची तीव्रता व गांभीर्य समजेल. चितेला सर्व हिंदू समाजाने मूकपदयात्रा झाल्यानंतर मंत्राग्नी द्यावा म्हणजे आणलेल्या ज्वालेने ती चिता पेटवावी. चिता प्रदीप्त झाल्यावर आपण जी शपथ वाहायाची आहे ती पुढीलप्रमाणे;
''आदिशक्ती माता श्री तुळजा भवानी व काशीचा श्री विश्वेश्वर यांना स्मरूण पुण्यश्लोक छत्रपती श्री शिवाजी महाराज आणि धर्मवीर छत्रपती श्री संभाजी महाराज यांच्या दिव्य आदर्शाना साक्षी ठेवून हिंदुस्थान, हिंदु धर्म आणि हिंदु समाज यांच्या आंतर्बाह्य शत्रूंचे समूळ निर्दालन करण्याची व जगत्जननी भारतमातेच्या संरक्षणाची पवित्र शपथ आज आम्ही घेत आहोत ''
हि शपथ त्या चितेच्या साक्षीने हात पुढे करून वहावी. यानंतर गावातील प्रमुख धारकर्याने संभाजी महाराजाना औरंग्या ने कसे क्रूरपणे मारले व बलिदान मास म्हणजे का पाळला जातो हे दिर्घरूपाने सांगावे. आलेल्या सर्व धारकरी मंडळीनी मनोगत व्यक्त करावे. पुढील कार्यक्रमाची थोडक्यात रूपरेषा सांगून कार्यक्रम समाप्त करावा.
-श्री शिवदिनदर्शिका २०१८
No comments:
Post a Comment