"खानास गर्दीस मिळवणे बिगर तोंड दाखवू नये.."

("खानास गर्दीस मिळवणे बिगर तोंड दाखवू नये,  राव खानास ऐसेच सोडलात ? तुम्ही सरदारकी नाही सिपाईगिरी केली ..शिवछत्रपतींच्या तोंडून बाहेर पडलेलं वाक्य हे कोणासाठी होत?) 

अपेक्षा न करावी तू सोबतीची | तुझी नाळ आहे रवीच्या कुळीची ||

स्वयंभू स्वयंदिप्त तू का भियावे | तमाला गिळोनी जगा उजळावे || 

- गुरुवर्य श्री संभाजीराव भिडे गुरुजी

वरील श्लोक वाचला की लगेच अर्थ उमगतो, सामान्य वाचक हा एक सुविचार असेल आणि चांगला संदेश देणारे या ओळी आहेत असा समजेल आणि सोडून देईल. पण जो शिवाजी-संभाजी रक्तगटाचा आहे तो मात्र या श्लोकाकडे कानाडोळा करणार नाही. वाचताच क्षणी त्याच्या डोळ्यासमोर उभा राहतील , ते असामान्य असे कार्यकर्तुत्व ज्यांचे , संपूर्ण हिंदु कुळाचे बाप असणारे असे पुण्यश्लोक छत्रपती श्री शिवाजी महाराज , धर्मवीर छत्रपती श्री संभाजी महाराज राष्ट्रमाता जिजाऊ मासाहेब , असंख्य असे मावळे व त्यांचा जाज्वल्य इतिहास. बघा ना वरील श्लोक आपण जर पुन्हा एकदा बारकाईने वाचला तर एक गोष्ट नक्की लक्षात येईल हा विचार राष्ट्रमाता जिजाऊ यांनी शिवबाच्या डोक्यात त्यांच्या लहानपणीच भिनवला होता पुढे महाराजांनी हाच आपल्या आईचा म्हणजे जिजामातेच्या रूपाने जन्म घेतलेल्या भारतमातेचा विचार सर्व मावळे व धर्मवीर छत्रपती श्री संभाजी महाराज यांच्या अंगी भिनवला. आता हा लेख लिहित असताना शिवचरित्रातील एक प्रसंग डोळ्यासमोर उभा राहिला आहे तो सांगायचा मला मोह आवरत नाही म्हणून सांगतो; “जेव्हा स्वराज्याचे सरसेनापती म्हणून प्रतापराव गुजर कार्यरत होते त्यावेळेसचा हा प्रसंग. राज्याभिषेकासाठी काही महिन्यांचा अवधी उरला होता पण बहलोलखान यांच्या रूपाने स्वराज्यावर नवे संकट उभे ठाकले होते. तेव्हा महाराजांनी आपल्या सैन्याला त्या बहलोलखानाचा बिमोड करण्यासाठी सैन्याला सरसेनापती प्रतापराव गुजर यांच्या नेतृत्वाखाली धाडले. मग काय जे व्हायचे ते झाले मराठ्यांनी त्या हरामखोर बहलोलखानला शरण येण्यास भाग पाडले. त्यावेळेस युद्धातील एका संस्काराप्रमाणे त्या बहलोलखानास प्रतापरावानी सोडून दिले. ही गोष्ट जेव्हा महाराजांना कळली त्या वेळेस ते भयंकर संतापले आणि त्यांनी प्रतापरावाना एक खरमरीत पत्र लिहले त्या मध्ये एक वाक्य असे होते “जो पर्यंत तुम्ही बहलोलखानास संपवणार नाही तो पर्यंत आम्हास तोंड दाखवु नये” आणि हेच वाक्य सरसेनापती प्रतापराव गुजर यांना जिव्हारी लागले. मनात बहलोलखानाविषयी प्रचंड चीड निर्माण झाली होती आणि अशातच त्यांना एक खबर लागली की ‘खान जवळच आहे’ सैन्याची जुळवाजुळव करण्यात त्यांनी वेळ दवडला नाही सोबत असणारे सहा मावळे घेऊन ते स्वतः बहलोलखानावर चालून गेले , शेवटी काय झाले तर स्वराज्यातील आणखी सात हिरे धारातीर्थी पडले. पुढे त्यांच्या मृत्याचा बदला मराठ्यांनी काही दिवसातच घेतला तेही बहलोलखानास मारूनच.”

वरील प्रसंग वाचता आपल्या लक्षात येईल की ज्या वेळेस सहा मावळे व प्रतापराव गुजर स्वतः बहलोलखानावर चालून गेले त्यावेळेस एक क्षण तरी या सातजणाच्या मनात हा विचार आला असेल का? की , आपण सातच जण कसे जाणार ? आपण हरणार ? हो आला असेल की पण ‘पुण्यश्लोक छत्रपती श्री शिवाजी महाराजाना तोंड न दाखवणे’ या पेक्षा त्यांना मृत्युची शिक्षा परवडणारी होती. महाराजांनी त्यांना तोंड नका दाखवु असे म्हणणे म्हणजे त्यांच्या दृष्टीने साक्षात विठोबाने तुकोबारायांना सांगणे की “माझे नाव आता तुझ्या मुखी घेऊ नकोस”. त्या बह्लोलखानावर चालुन जाताना एक त्यांच्या मनी हाच श्लोक जागृत झाला असणार यात शंका नाही.

अपेक्षा न करावी तू सोबतीची | तुझी नाळ आहे रवीच्या कुळीची ||

स्वयंभू स्वयंदिप्त तू का भियावे | तमाला गिळोनी जगा उजळावे ||

नुसते सरसेनापती प्रतापराव गुजर ह्यांच्याच मनात असा श्लोक जागृत नाही झाला याची असंख्य उदाहरणे शिवचरित्राचे एक-एक पान उलटताना आपल्याला नक्की जाणवतील. बाजीप्रभु देशपांडे आणि घोडखिंड, नरवीर तानाजी मालुसरे आणि तो कोंढाणा, शिवा काशीद आणि पन्हाळगड, फिरंगोजी नरसाळा आणि चाकण, मुरारबाजी आणि तो पुरंदर अशी असंख्य, अगणित त्याग असणारे मावळे त्यांच्या प्रत्येकाच्या डोळ्यासमोर जेव्हा त्यांचा मृत्यु उभा ठाकला होता त्या वेळेस नुसते तेच नाही तर साक्षात यमराज सुद्धा हा श्लोक जरूर म्हणले असतील.


हे माझे अब्जावधी जन्माचे पुण्य म्हणून या भूमीत मी जन्माला आलो. नुसता जन्मालाच नाही तर या मातेचे मी काही तरी देणे लागतो म्हणून “देव-देश-धर्म याच काम माझ्या हातून घडावं म्हणून मी धारकरी बनु पाहतोय.” ‘धारकरी’ जसा विठ्ठलाला आपल्या देहाचे अंग समजणारा ‘वारकरी’ असतो अगदी तसाच असतो धारकरी. फक्त फरक इतकाच तो भगव्या ध्वजाला , ध्वजाचे रक्षण करणाऱ्याला आपला विठ्ठल समजतो म्हणजेच पुण्यश्लोक छत्रपती श्री शिवाजी महाराज , धर्मवीर छत्रपती श्री संभाजी महाराज राष्ट्रमाता जिजाऊ मासाहेब व असंख्य असे मावळे यांना आपला विठ्ठल समजतो आणि का समजवू नये ? वरीलपैकी जर कोणच नसते तर मी आज विठ्ठल हा शब्द सुद्धा उच्चारू शकलो नसतो. वारकरी जसा रोज विठ्ठल भेटावा म्हणुन भक्ती करत असतो , पंढरपूरची वारी करत असतो अगदी त्याच प्रमाणे नुसता मीच नाही तर माझ्यासारखे महाराष्ट्रातील असंख्य जण धारकरी बनण्यासाठी “धारातीर्थ गडकोट मोहीम” करतात. गुरुवर्य श्री संभाजीराव भिडे गुरुजी यांच्या मार्गदर्शनाखाली श्रीशिवप्रतिष्ठान हिंदुस्तान तर्फे दरवर्षी धारातीर्थ गडकोट मोहीम महाराष्ट्रातील अनेक धारातीर्थे म्हणजे गड्कोटापैकी दोन गडादरम्यान हि मोहीम आयोजित केली जाते. मी आतापर्यंत एकूण तीन मोहिमा केल्या आहेत २०१६ ची श्री क्षेत्र भुदरगड ते श्री क्षेत्र रांगणागड , २०१७ ची श्री क्षेत्र पन्हाळगड ते श्री क्षेत्र विशाळगड व नुकतीच पार पडलेली २०१८ ची श्री क्षेत्र प्रतापगड ते श्री क्षेत्र रायरेश्वर . पहिल्यावर्षी जेव्हा मोहिमेत गेलो त्यावेळेस अस वाटला की काय बोबलत हिंडायचं ? काय मिळणार यातून ? नंतर घरी जेव्हा आलो काही महिन्यांनी स्टार प्रवाह वर लागणारी महारांजांची मालिका नंतर त्याचा एक चित्रपट पण झाला तो माझ्या पाहण्यात आला नंतर एक विचार आला की , कसे जगले असतील ना महाराज आणि मावळे ? उत्तर लगेच क्षणात मिळाले तसेच की जसे आपण काही एक महिन्यांपूर्वी मोहिमेत जगलो होतो त्याही पेक्षा कठीण प्रसंगात ते जगले पण १% तरी आपण त्याच्या सारख जगलो खरच का ? चार दिवस पुरेल एवढ अन्न आणायला सांगितले तेव्हा ३० शेंगापोळ्या, २० चपात्या, १० बाजरीच्या कडक भाकऱ्या सोबत चिवडा, फरसाण, चटणी इ. सोबत नेले होते, थंडीपासून बचावासाठी म्हणून मफलर, जर्किन, कानटोपी, ग्लोज अंथरून पांघरून एवढ सोबत होते. हे आठवलं आणि माझी मान शरमेने खाली गेली. मग मी ठरवल की पुढच्या मोहिमेत म्हणजे २०१७ च्या मोहिमेत थोडी सुखासीनता कमी करू पण त्याही वर्षी ते शक्य झाल नाही. यंदाच्या मोहिमेतही ते शक्य होणार नव्हते पण नियतीच्या मनात भलतेच होते दुसऱ्याच मुक्कामाला अंथरायचे ताडपत्री

आणि पांघरायचे चादर हरवली त्यातही प्रवीण कामठे याच्या अंथरुणात मी त्या मुक्कामाला सामावलो. म्हणजे थोडी का होईना मी सुखासीनतेचा मोह टाळू नाही शकलो म्हणून खरच मी अजूनही धारकरी म्हणवुन घ्यायच्या लायक नाही असा मी समजतो.


आता तुम्ही म्हणाल की मोहिमेला सुखासीनतेचा एवढा तिटकारा का ? उत्तर सोप्प आहे कारण आमच्या मोहिमेच्या आद्यप्रवर्तकाला म्हणजेच पुण्यश्लोक छत्रपती श्री शिवाजी महाराज, धर्मवीर छत्रपती श्री संभाजी महाराज , राष्ट्रमाता जिजाऊ मासाहेब, असंख्य असे मावळे आणि गुरुवर्य श्री संभाजीराव भिडे गुरुजी यांना सुखासीनतेचा तिटकारा आहे. कारण भारतमातेचा संसार उघडा पडलेला असताना स्वताचा संसार सुखी करण्याच्या मागे लागलेली करंटी पिढी यांना कधीच अपेक्षित नाही यांना अपेक्षित आहे ती देव-देश-धर्म याचा क्षणोक्षणी विचार करणारी एक निस्वार्थी धारकऱ्याची पिढी आणि हो मी माझ्या पुढच्या मोहिमेत थोडा सुखासीनतेचा मोह टाळून धारकरी जरूर बनणार पण तुम्ही मात्र तुमच्या पहिल्याच मोहिमेत धारकरी जरूर बनाल अशी इच्छा मनी ठेऊन श्री शिवप्रतिष्ठान हिंदुस्तान आयोजित २०१९ च्या मोहिमेत कोणताही जातीभेद, प्रांतभेद, पक्षभेद, वर्णभेद बाजूला टाकुन जरूर सहभागी व्हा .....कारण धारातीर्थे तुम्हाला बोलवतायत.....!

-कु. प्रतिक कि. पाटील 

-श्री शिवप्रतिष्ठान हिंदुस्थान 
 सोलापुर विभाग

Share: